ધ્યાનના પ્રયોગો (૩૬)

श्रीभगवानुवाच
શ્રી ભગવાન બોલ્યા:

पार्थ नैवेह नामुत्र विनाशस्तस्य विद्यते ।
न हि कल्याणकृत्कश्चिद्दुर्गतिं तात गच्छति ॥

भावार्थ : श्री भगवान बोले- हे पार्थ! उस पुरुष का न तो इस लोक में नाश होता है और न परलोक में ही क्योंकि हे प्यारे! आत्मोद्धार के लिए अर्थात भगवत्प्राप्ति के लिए कर्म करने वाला कोई भी मनुष्य दुर्गति को प्राप्त नहीं होता ॥40॥

હે પૃથાનંદન! એ માણસનો ન તો આ લોકમાં (અને) ન પરલોકમાં પણ વિનાશ થાય છે; કેમકે હે વહાલા! કલ્યાણકારી કામ કરનાર કોઈ પણ મનુષ્ય દુર્ગતિને પામતો નથી.

प्राप्य पुण्यकृतां लोकानुषित्वा शाश्वतीः समाः ।
शुचीनां श्रीमतां गेहे योगभ्रष्टोऽभिजायते ॥

भावार्थ : योगभ्रष्ट पुरुष पुण्यवानों के लोकों को अर्थात स्वर्गादि उत्तम लोकों को प्राप्त होकर उनमें बहुत वर्षों तक निवास करके फिर शुद्ध आचरण वाले श्रीमान पुरुषों के घर में जन्म लेता है ॥41॥

(તે) યોગભ્રષ્ટ પુણ્યશાળીઓના લોકોને પામીને (અને) (ત્યાં) ઘણાં વર્ષો સુધી નિવાસ કરીને (પછી અહીં) શુદ્ધ (મમતારહિત) શ્રીમાન લોકોના ઘરે જન્મ લે છે.

अथवा योगिनामेव कुले भवति धीमताम्‌ ।
एतद्धि दुर्लभतरं लोके जन्म यदीदृशम्‌ ॥

भावार्थ : अथवा वैराग्यवान पुरुष उन लोकों में न जाकर ज्ञानवान योगियों के ही कुल में जन्म लेता है, परन्तु इस प्रकार का जो यह जन्म है, सो संसार में निःसंदेह अत्यन्त दुर्लभ है ॥42॥

અથવા જે (વૈરાગ્યવાન યોગભ્રષ્ટ) જ્ઞાનવાન યોગીઓના કુળમાં જ જન્મ લે છે. આ પ્રકારનો જે આ જન્મ છે, (એ) સંસારમાં ખરેખર ઘણો જ દુર્લભ છે.

तत्र तं बुद्धिसंयोगं लभते पौर्वदेहिकम्‌ ।
यतते च ततो भूयः संसिद्धौ कुरुनन्दन ॥

भावार्थ : वहाँ उस पहले शरीर में संग्रह किए हुए बुद्धि-संयोग को अर्थात समबुद्धिरूप योग के संस्कारों को अनायास ही प्राप्त हो जाता है और हे कुरुनन्दन! उसके प्रभाव से वह फिर परमात्मा की प्राप्तिरूप सिद्धि के लिए पहले से भी बढ़कर प्रयत्न करता है ॥43॥

હે કુરુનંદન! ત્યાં તેને પહેલાના મનુષ્ય જન્મની સાધન-સંપત્તિ (અનાયાસે જ) પ્રાપ્ત થઈ જાય છે. પછી તેનાથી (તે) પહેલાં કરતાં પણ વધુ સાધનસિદ્ધિ માટે પ્રયત્ન કરે છે.

पूर्वाभ्यासेन तेनैव ह्रियते ह्यवशोऽपि सः ।
जिज्ञासुरपि योगस्य शब्दब्रह्मातिवर्तते ॥

भावार्थ : वह श्रीमानों के घर में जन्म लेने वाला योगभ्रष्ट पराधीन हुआ भी उस पहले के अभ्यास से ही निःसंदेह भगवान की ओर आकर्षित किया जाता है तथा समबुद्धि रूप योग का जिज्ञासु भी वेद में कहे हुए सकाम कर्मों के फल को उल्लंघन कर जाता है ॥44॥

તે (શ્રીમંતોના ઘરે જન્મ લેનાર યોગભ્રષ્ટ મનુષ્ય) (ભોગોને) પરવશ હોઈને પણ તે પૂર્વજન્મના અભ્યાસના બળે જ (ભગવાન તરફ) આકર્ષાય છે; કેમકે યોગ (સમતા) નો જિજ્ઞાસુ પણ વેદમાં કહેલાં સકામ કર્મોને ઓળંગી જાય છે.

(શ્રીમદ ભગવદગીતા અધ્યાય ૬, શ્લોક ૪૦-૪૧-૪૨-૪૩-૪૪)